Op 11 april 2024 vormde het prachtige – en zeer duurzaam gerenoveerde – kantoor van Villa Jongerius in Utrecht het decor voor de tweede editie van ‘Samen sterk met buurkracht’. Hier kregen ruim 120 ambtenaren en trekkers van bewonersinitiatieven veel stof tot nadenken én de gelegenheid om met elkaar in gesprek te gaan: hoe maken we samen de energietransitie tot een succes? Wat is daarvoor nodig? Wat gaat al goed en hoe kan het beter? Een terugblik op een gevarieerde, inspirerende en vruchtbare middag.
Het openingslied, waarin Theatergroep Piepschuim steeds heftigere klimaatscenario’s bezong, hakte er meteen goed in. ‘De toekomst is niet meer wat het geweest is’ en ‘Nu is er niets aan de hand’, zong de zaal vrolijk mee, maar de boodschap was helder: het is vijf over twaalf. Twee graden opwarming van de aarde zouden we willen, maar het worden er eerder zes. Gelukkig was daar gastspreker Adjiedj Bakas, al decennialang dé trendwatcher des vaderlands, om de stemming er weer bovenop te helpen en ‘#forwardism’ tegenover dit pessimisme te stellen.
Shift happens
Adjiedj Bakas begon zijn betoog met de verwijzing naar een voorspelling van de Verenigde Naties: tegen het einde van deze eeuw zou de wereldbevolking 800% rijker kunnen zijn dan nu, en al 300-500% rijker tegen 2070, op voorwaarde dat we vanaf nu 2% van het bbp inzetten voor verduurzaming en klimaatadaptatie. Aan de hand van acht wereldwijde trends liet hij zien hoe dat kan gebeuren, waarbij hij en passant allerlei innovaties onder de aandacht bracht die ook voor de verduurzaming van buurten interessant kunnen zijn. Van een miniwaterfabriek voor thuisgebruik tot een Japanse uitvinding, een soort sapcentrifuge die brandstof maakt van plastic afval. ‘Shift happens’, is de overtuiging die hij vol verve uitdroeg. De toekomst wordt alleen maar beter. En: “Jullie zijn de leiders van deze shift.”
Vertrouwen moet groeien
Maar om die mooie toekomst die Adjiedj schetst vorm te geven, moet de energietransitie toch ook echt slagen. En daarvoor hebben gemeenten en bewoners elkaar hard nodig. Toch kan de onderlinge samenwerking nog veel beter, blijkt uit de nationale buurkrachtmonitor 2024. Dagvoorzitter Rima Wieringa gaf het woord aan Buurkracht-onderzoeker Djoera Eerland om de belangrijkste resultaten van deze peiling onder gemeenteambtenaren en actieve bewoners te presenteren. Net als vorig jaar bleek uit deze peiling dat iedereen het belang van goede samenwerking erkent, maar dat tegelijkertijd die samenwerking en het wederzijdse vertrouwen nog flink moeten groeien.
Succesnummers
Over het algemeen werd de samenwerking beoordeeld met een zuinige 6,4, maar daartegenover staan ook positieve uitschieters. In Borsele en Boekel gaven bewoners en ambtenaren de samenwerking zelfs een 10. Zij werden dan ook uitgenodigd op het podium om een oorkonde in ontvangst te nemen én een inkijkje te geven in hun ervaringen. Daarbij kwamen al snel gemene delers naar boven: regelmatig overleg, korte lijnen, open communicatie, denken in mogelijkheden en de wil om het echt samen te doen. Waarbij de gemeenten ook investeren in de samenwerking met middelen voor en ondersteuning van vrijwilligers, zoals bijvoorbeeld aangeboden door Buurkracht. Nicole Heerkens, projectleider energietransitie in Borsele: verwoordde het als volgt: “Het begint met lef om achter je bureau vandaan te komen en aan inwoners te vragen: zullen we het samen doen?”
Het ideale land verbeeld
Na een korte pauze troffen de aanwezigen stiften en papier aan voor ‘Teken je ideale land’, een programmaonderdeel verzorgd door Elke Rabé en Yvonne Courage van Youtopialab. De vragen die centraal stonden, waren: Hoe wonen mensen in dat land? Wat doen ze? Hoe bewegen ze zich voort? Waar halen ze hun eten, water en energie vandaan? Hoe organiseren ze dingen? Dit bleek een snelle en effectieve methode om direct inzicht te krijgen in ieders kernwaarden en drijfveren. “Zien is doen”, benadrukten Elke en Yvonne. Ons brein verwerkt tekeningen 60.000 keer sneller dan tekst en dat stimuleert ons om anders te denken, ook over de energietransitie en onze eigen rol daarin. Een uitstekende warming-up voor de interactieve workshops die volgden, waarbij omdenken vereist was.
Opbouwen en afbreken
De workshops, drie in totaal, vonden tegelijkertijd plaats op de bovenverdieping van het gebouw. ‘Wetopia’ diepte de plenaire tekensessie verder uit. In groepjes werkten de deelnemers aan het visualiseren van het ideale landschap waarin bewoners en gemeenten elkaar vinden. Wouter Spekkink en Suzan Christiaanse van de Erasmus Universiteit inspireerden in de ruimte ernaast de deelnemers om goede samenwerkingsvoorbeelden te delen, maar ook om hobbels en knelpunten te identificeren. In ‘De wereld van B’ daagde Paul Dalebout de deelnemers uit het ‘oude denken’ los te laten en de energievoorziening van vandaag te heroverwegen met de principes van morgen.
We moeten praten
Bij de wrap-up kwamen mooie inzichten naar voren: als we goed kijken, hebben we alles al in huis. De energie, de technologie, de oplossingen, de expertise. De kunst is om dit samen te brengen. Zeker binnen gemeenten, waar zoveel kennis en creativiteit bij bewoners aanwezig is die van grote waarde kan zijn. Samenwerking leidt tot betere plannen en meer beweging. Dit vraagt om vertrouwen, maar een ding dat vandaag duidelijk werd, is dat vertrouwen kan groeien, en dat iedereen daarvoor openstaat. Met het slotlied ‘We moeten praten’ riep Piepschuim op om in gesprek te gaan, en samen verantwoordelijkheid te nemen. Maar niet praten om te praten, maar om samen tot actie te komen. Zo ontstaat er echte verbinding en groeit het vertrouwen, waardoor we in een opwaartse spiraal terechtkomen.
