jun 20, 2022 | nieuws
Bij de energietransitie op wijkniveau zijn gemeente en woningcorporaties meestal in de lead. Het tij is echter aan het keren. Ook bij bewoners ontstaat de behoefte om een actievere rol op te pakken. Hoe verhouden zij zich, waar het de energietransitie betreft, tot hun gemeente en verhuurders? Schrik niet: om de energietransitie echt te laten slagen, moeten bewoners de hoofdrol gaan spelen.
Ruim acht miljoen woningen en andere gebouwen in ons land verbruiken nu nog aardgas. In 2050 moeten deze allemaal gebruikmaken van een duurzame en toekomstvaste energievoorziening. In 2018 startte daartoe het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW), geënt op het principe ‘leren door te doen’. In verschillende gemeenten zijn er proeftuinen op wijkniveau aangewezen om te kunnen beoordelen wat in diverse wijken de beste manier van verduurzamen is. ‘Van het gas af gaan’ is een langjarig proces waarbij vaak grote en kostbare infrastructurele aanpassingen komen kijken. Voordat hier sprake van is, moeten de desbetreffende woningen goed geïsoleerd en geventileerd worden. Dit zijn belangrijke stappen die voorafgaan aan het dichtdraaien van de gaskraan.
Een wijkgerichte aanpak is een logische benadering, alleen al omdat in een wijk vaak vergelijkbare woningen staan. Dankzij de proeftuinen van het PAW worden behaalde successen, geleerde lessen en ondervonden knelpunten in dit proces inzichtelijk en kunnen andere wijken hier hun voordeel mee doen. Inmiddels is het PAW vijf jaar in volle gang. In 2018 kregen de eerste 27 proeftuinen een bijdrage van het rijk. In 2020 kwamen er 23 bij. En tijdens het Congres Aardgasvrije wijken op 10 maart jongstleden, maakte minister Hugo de Jonge bekend welke 14 nieuwe proeftuinen in 2022 een bijdrage krijgen.
Stapje voor stapje
Wat heeft het programma tot nog toe opgeleverd? Roel Woudstra, directeur van Stichting Buurkracht, laat hierover zijn licht schijnen. Zijn organisatie bouwt mee aan het grootste burennetwerk van Nederland. Bewonersparticipatie staat daarin centraal. Buurkracht is bovendien onderdeel van de Participatiecoalitie, het samenwerkingsverband van vijf maatschappelijke organisaties, dat van 2019 tot 2021 in het kader van het Klimaatakkoord ondersteuning bood aan gemeenten en regios om bewoners te betrekken bij de energietransitie.
‘Sinds de start van het PAW zijn nog weinig woningen daadwerkelijk van het aardgas afgegaan’, vertelt Woudstra. ‘Dit is te verklaren. In eerste instantie lag de focus namelijk op wijken waar het logisch was om een warmtenet aan te leggen, omdat woningcorporaties daar hun woningen al wilden renoveren of waar oude gasleidingen lagen die moesten worden vervangen. Er is vooral tijd gestoken in technisch uitzoekwerk. Het daadwerkelijke handelen (in actie komen) blijft vooralsnog achter. Een meer realistische kijk op de complexiteit van de opgave is noodzakelijk. De meeste woningen zullen niet in één keer van het aardgas af gaan. Dat gaat in stapjes. Maar om écht meters te maken, moeten we dit samen oppakken.’
Wie zijn we? Stel je deze vraag aan een willekeurige voorbijganger, dan zal het merendeel de gemeente en de landelijke overheid noemen. Maar om de energietransitie echt te laten slagen, moeten bewoners de hoofdrol gaan spelen. Woudstra: ‘Via de proeftuinen van het PAW doen gemeenten en andere organisaties veel kennis op. Maar we moeten ervoor waken de uitkomsten hiervan aan bewoners op te dringen in een tempo dat niet past bij hun tred. Immers, het gaat om hún woningen, hún thuis, of zij nu huren of zelf eigenaar zijn. En daar waar gemeenten en andere professionals al jaren actief zijn met verduurzaming, is dit niet een onderwerp waar bewoners dagelijks mee bezig zijn. Wat níet wil zeggen dat niemand wil verduurzamen. Integendeel, het grootste deel van Nederland wil dit wel degelijk. Maar het is van belang bewoners te helpen om zelf een beeld te vormen van wat er nodig is, wat je nu al kunt doen en wat je op termijn kunt doen. Als mensen dit in hun eentje moeten doen, zullen velen afhaken: het is te complex, er zijn een hoop drempels. Maar als je het samen met je buren kunt doen, wordt het makkelijker en haalbaar. Dan komt er buurkracht vrij en wordt het leuker. En ook dat is niet onbelangrijk!’
Het sluit aan bij het statement van Maarten van Poelgeest, door voormalig BZK-minister Ollongren aangesteld als voorzitter van de Uitvoeringstafel Gebouwde Omgeving Klimaatakkoord, op het PAW-congres: Zet subsidie in voor buurtgroepen, in plaats van voor individuele huishoudens.
Warmdraaien
‘Van het gas af gaan, is een complexe opgave. Eentje die niet een-twee-drie is opgepakt en uitgevoerd. 70 Procent van de bewoners moet akkoord geven op de plannen voor een aardgasvrije wijk. Dit is wettelijk verplicht. Het werkt voor bewoners motiverend te beginnen met kleine, behapbare verduurzamingsmaatregelen. Deze zijn snel door te voeren en de voordelen zijn vaak gelijk merkbaar: minder tocht, lagere energiekosten, etcetera. Inwoners draaien op die manier warm. Als ze eenmaal een drempel over zijn, zijn ze vaak geneigd om meer duurzame stappen te nemen’, vertelt Woudstra. Het is aan de gemeente en de woningcorporatie om hier ruimte voor te scheppen.
Dit klinkt eenvoudig, maar let wel: buren gaan elkaar pas opzoeken en beginnen met verduurzamen als zij het idee hebben dat zij serieus worden genomen en dat ze gehoord worden. Buurkracht adviseert gemeenten altijd een stapje opzij te doen en inwoners ruimte én medewerking te geven. Maar zien bewoners deze rol voor zichzelf ook?
Organiseer je
Woudstra: ‘Vooraf is het belangrijk om het onderscheid tussen bewoners te benoemen. Veel wijken bestaan uit huurders én particuliere woningeigenaren. Er is sprake van een zogezegd “gespikkeld bezit”. Beiden en ook de verhuurders hebben de taak hun woningen te verduurzamen, maar er zitten verschillen in de motivatie en belangen.
Het is niet efficiënt iedere bewoner voor zich het wiel te laten uitvinden. Sterker nog, het is van groot belang dat álle betrokken partijen met elkaar samenwerken (bewoners, gemeente én verhuurders) aan hetzelfde doel: woningen verduurzamen en van het aardgas af krijgen op een betaalbare manier. Dat al deze partijen anders in de wedstrijd zitten, biedt kansen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het geven van uitsluitsel over welke maatregelen mogelijk zijn in het desbetreffende gebied. Zij weten welke wegen te bewandelen. Woningcorporaties en andere verhuurders zijn eindverantwoordelijke als het gaat om het verduurzamen van hun huurwoningen. Zij staan in nauw contact met hun huurders. En bewoners? Die kennen hun wijk en hun buren als geen ander. Ze weten wat er speelt, waar de behoeftes liggen en wat de knelpunten zijn. Ik raad huurders aan contact te zoeken met andere betrokken bewoners. Organiseer je en zoek uit wat er qua verduurzaming al gebeurt in de buurt. Als een georganiseerde groep buren kun je een plan opstellen waarin je uitdiept wat de beste manier is de wijk aardgasvrij te maken en wat jullie visie hierop is. Betrek de (koepel)huurdersorganisatie en breng dit plan onder de aandacht van de woningcorporatie(s). Vraag of het mogelijk is mee te denken over het verduurzamingsproces. Ook woningcorporaties hebben een doelstelling te halen en hulp vanuit bewoners is onmisbaar.’
Buurkracht is dagelijks bezig met het vinden, verbinden en activeren van buurtbewoners. Zij bieden hulp bij het vormen van een ‘buurtteam’ van actieve buurtbewoners en begeleiden buurtteams bij het maken van een wijkplan richting aardgasvrij.
Dit artikel verscheen ook in: Huurpeil – vakblad voor de huursector, 2/2022, Woonbond
apr 25, 2022 | nieuws
Tijdens de kennissessies ging Floris Baggerman, community builder en relatiemanager bij Buurkracht, in gesprek met wethouders, bestuurders en beleidsmakers uit diverse gemeenten, provincies en waterschappen. Deze partijen zitten vaak vol met mooie ideeën over verduurzamen en vergroenen. Ze bieden daarnaast, bovenop de landelijke regelingen, in veel gevallen aantrekkelijke subsidies aan. Helaas valt de mate waarin bewoners tot actie over gaan nog tegen. Hoe krijgt de gemeente bewoners in beweging? De kennissessies gaven inzicht en zaten binnen no time vol.
Wat houdt een ‘kennissessie vergroenen’ bij Buurkracht precies in?
Samen met mijn collega Nicole, ga ik tijdens de sessies in gesprek met mensen die werkzaam zijn bij gemeenten, provincies of waterschappen en een functie bekleden waarin ze zich bezighouden met duurzaamheid en/of klimaatadaptatie. We beginnen de sessie altijd met een korte introductie over onze stichting en onze affiniteit met beide onderwerpen. Vervolgens vragen we aan de deelnemers wat hen bezighoudt, hoe zij bewoners betrekken en waar zij tegenaan lopen. Tijdens een kennissessie delen wij kennis over onze ervaring met bewonersinitiatieven, maar het is geen spreekbeurt van Buurkracht. We gaan echt met de deelnemers in gesprek. Het is mooi om te zien dat zij elkaar onderling ook inspireren en aangeven hoe zij bewoners al dan niet betrekken bij vergroeningsprojecten. En wat dus wel en (nog) niet werkt.
Welke toegevoegde waarde biedt Buurkracht over dit onderwerp?
Wij hebben de afgelopen jaren geleerd dat het verduurzamen en vergroenen in de 600+ buurten waarmee we dit hebben gedaan, sterk afhangt van de intrinsieke motivatie bij bewoners. Als bewoners zich gehoord voelen en ook daadwerkelijk invloed (lees handelingsperspectief) krijgen, pakken ze veel eerder zelf de handschoen op. Tijdens de sessies leggen we uit hoe Buurkracht ervoor zorgt dat bewonersinitiatieven zich goed organiseren. Een evenwichtig team, de juiste tools en een duidelijk stappenplan zijn hierin essentieel. Buurkracht ontzorgt hiermee zowel de bewonersinitiatieven als de opdrachtgevers (veelal gemeenten) en met onze aanpak wordt gelijk actie ondernomen en de daad bij het woord gevoegd. Zo stond ik laatst nog, met een grote groep enthousiaste bewoners in Rotterdam, tegels te wippen.
Wat voor inzichten komen voort uit de sessies?
Vergroening is over het algemeen een stuk zichtbaarder gebleken dan energiebesparende maatregelen (op zonnepanelen na). Zodra een buurtteam samen tegels heeft gewipt of een groen dak heeft gerealiseerd, merk je dat de buurt hier trots op is. Zo plaatsen bewoners vaak enthousiaste berichten op social media, ontvangt het buurtteam bedankjes en worden ze benaderd door lokale media. Dit getuigd van sociale cohesie en straalt positief af op de desbetreffende gemeente. Daarnaast is het mooi om te merken dat zo’n vergroeningsactie vaak een voedingsbodem is voor meer actie. Het buurtteam heeft de smaak te pakken gekregen en krijgt een structureel karakter. Er wordt gekeken naar meer vergroenende maatregelen, of overgestapt naar een verduurzamingsactie. Na zo’n kennissessie zijn gemeenten vaak geïnspireerd geraakt om bewoners meer te stimuleren en ondersteunen in hun ideeën over vergroenen. Zij zien de waarde hiervan in. En dan heeft Buurkracht haar rol weer vervuld, als verbindende schakel tussen bewoners en gemeente.
Ook een kennissessie bijwonen? Houd de pagina webinars en kennissessies in de gaten. Of schrijf je hier in voor de nieuwsbrief en blijft op de hoogte van nieuwe sessies/webinars.
apr 21, 2022 | nieuws
Nederland bevat veel bewonersinitiatieven die zich actief buigen over de vraag hoe ze hun buurt, wijk of dorp in de toekomst duurzaam kunnen verwarmen. Hun ambities lopen uiteen. Maar vroeg of laat krijgen ze allemaal met hun gemeente te maken, aangezien die volgens het Klimaatakkoord de regie over de warmtetransitie heeft. De Participatiecoalitie, waarvan Buurkracht onderdeel is, ondersteunt bewonersinitiatieven bij het samenwerken met de gemeente, en achterhaalde met een verkenning welke succesfactoren en uitdagingen ze daarbij herkennen.
Zij spraken 70 bewonersinitiatieven en 5 gemeenten over hun ervaringen met samenwerken in de warmtetransitie. Ze komen steeds vaker tot afspraken op papier, en zijn het vaak eens over zowel de succesfactoren als uitdagingen voor goed samenwerken. Tegelijk bieden veel samenwerkingsafspraken nog geen helder termijnperspectief voor bewonersinitiatieven. Dat en meer blijkt uit ‘De zoektocht naar volwaardig samenwerken in de warmtetransitie’.
Lees het volledige rapport hier.
Roel Woudstra is door Radio 5 geïnterviewd naar aanleiding van het onderzoek.
Luister dit item hier terug.
apr 19, 2022 | nieuws
Bewoners maken de maatschappij. Betrokken bewoners zorgen voor draagkracht en leveren waardevolle input. Ze kunnen voor een versnelling zorgen bij de aanpak van maatschappelijke issues zoals klimaatadaptatie en de energietransitie. Oftewel, bewoners zijn onmisbaar. Maar dan moet je ze wel weten te vinden. En te verbinden en activeren. Om vervolgens samen en langdurig op te trekken.
van plan naar uitvoering
Bij veel van de maatschappelijk vraagstukken waar we mee te maken hebben, gaat het om een (inter)nationale uitdaging met een lokale uitwerking. Iets waar de gemeenteraadsverkiezingen mooi op inspeelden en die gemeenten nu in de praktijk mogen brengen. Idealiter in een beleid waar bewonersparticipatie nauw verweven is en bewoners niet langer het sluitstuk vormen. Maar hoe zorg je er als gemeente voor dat bewoners een grotere rol spelen in de besluitvorming en een structurele plaats aan tafel krijgen?
bewonersparticipatie
Door een stap opzij te doen! Door als gemeente niet langer de hoofdrol te (willen) spelen, maar door bewoners in de schijnwerpers te zetten. ”Al jaren zien wij dat daar waar bewoners zelf aan de slag gaan en eigenaarschap voelen, het resultaat vele malen groter en structureler is. Wat overigens niet betekent dat je ze helemaal moet laten freewheelen. Om bewoners gemotiveerd te maken en te houden, stel je je als gemeente op als stille kracht op de achtergrond, als facilitator en degene die de kaders stelt. Aanvullend ondersteunen wij vanuit stichting Buurkracht bewoners met tools en begeleiding,’’ aldus Roel Woudstra, directeur van stichting Buurkracht.
samenbrengen bewoners en gemeenten
Op weg naar een gezamenlijke eindpunt, een groenere omgeving of duurzamere woningen bijvoorbeeld, staan bewoners en gemeenten voor verschillende uitdagingen. Waardoor het líjkt alsof ze tegenover elkaar staan. Roel Woudstra: “Vaak weten bewoners niet waar ze moeten beginnen als ze een verduurzamende maatregel willen treffen. Ook weten ze niet waar ze op moeten letten of welke informatie ze kunnen vertrouwen. Gemeenten daartegenover zitten met de handen in het haar hoe en welke bewoners te betrekken bij nieuwe plannen over een buurt. Bewoners maatregelen opleggen, is niet meer van deze tijd. Sterker nog, gemeenten organiseren hiermee hun eigen weerstand. Maar wat werkt dan wel?”
hoe activeer je de middengroep?
“Buurkracht is een verbindende schakel tussen beide partijen. We laten gemeenten en bewoners inzien dat ze in dezelfde wedstrijd zitten. En dat door krachten te bundelen snellere stappen gezet worden. Met onze aanpak ontzorgen we gemeenten en ondersteunen we initiatiefnemers bij het organiseren van buurtacties en het mobiliseren van medebewoners. Alleen met de juiste ingrediënten bereik je een resultaat dat door een groot deel van de buurt wordt gedragen. Volgens ons bestaat het recept uit: het juiste team, een duidelijk stappenplan en een goed communicatiepakket.”
Dit artikel is in april in VNG Magazine verschenen
apr 12, 2022 | nieuws
Buurkracht bij jubileumeditie HIER opgewekt
Op woensdag 30 maart vond de 10de editie van HIER opgewekt plaats. Een evenement dat jaarlijks volledig in het teken staat van lokaal opgewekte energie. Allerlei partijen die zich bezighouden met lokale energie-alternatieven worden uitgenodigd. Zo ook Buurkracht. Hier een kort verslag van deze inspirerende dag, waar zelfs de koning bij aanwezig was.
Circa 550 deelnemers verzamelden zich in theater Spant! in Bussum. Het programma was gevuld met deelsessies, een plenair programma en een netwerkroulette. Buurkracht had haar eigen keukentafel waar geïnteresseerden konden aanschuiven en genieten van een versgebakken particiPERENtaart. We gingen met collega’s uit het werkveld in gesprek over participatieprojecten met verschillende duurzaamheidsthematieken zoals vergroening, duurzame opwek, energiebesparing, hittestress en wateroverlast. Dit leverde mooie momenten op waarbij inzichtelijk werd hoe we elkaar kunnen helpen en aanvullen bij deze vraagstukken.
Paul van Leeuwen – Relatiemanager: “Als je hier een dag rondloopt, word je positief geïnfecteerd door de innovatieve en creatieve ideeën van bewoners om met elkaar vooruit te komen. Niks geen sombere verhalen over klimaatverandering en energietransitie. Veel succesverhalen over hoe het wel kan. Zoals Barrack Obama altijd zei: Ja we kunnen het!”
Ellen van Baelen – Communicatieadviseur: “Wat fijn om elkaar in het echt te zien, een inspirerende dag met veel kennisuitwisseling en waardevolle gesprekken over de mogelijkheden op het gebied van burgerparticipatie.”
Klaas Bijlsma – Buurtbegeleider: “Goed om te zien en te ervaren dat bewonersinitiatieven een steeds grotere rol spelen in de energietransitie. Zo wordt ervan onderop een grote bijdrage geleverd in de verduurzaming van wijken en dorpen”
Djoera Eerland – Marketeer: “Een dag die bruiste van de energie. Bewonersinitiatieven en gemeentes willen aan de slag, maar weten elkaar nog niet altijd te vinden. Onafhankelijk intermediairs zoals Buurkracht kunnen daar een belangrijke rol bij spelen.“
feb 7, 2022 | nieuws
Djoera, kun jij iets vertellen over de nieuwe Groenwebinars waar jij bij aan de wieg hebt gestaan?
Een groene leefomgeving is aantrekkelijk, draagt bij aan de biodiversiteit en is een antwoord op het klimaatadaptatie-vraagstuk. Oftewel het is het dubbel en dwars waard om een groenere leefomgeving na te streven. Steeds meer mensen willen ook een groene omgeving, maar weten niet hoe te beginnen. Of denken dat ze geen groene vingers hebben. Of dat het een kostbaar geintje is. De Groenwebinars laten zien dat vergroenen niet ingewikkeld is en dat iedereen het kan. Of het nu gaat om het poten van een paar zonnebloempitten of om die versteende voortuin onder handen te nemen. Alle groene beetjes helpen. En dat is wat deze webinars, waarbij mensen uit eenzelfde gemeente, interactief met elkaar bezig zijn laten zien. In een uurtje gaan we in op vragen als waarom zou je vergroenen, wat kun je allemaal doen en hoe kun je dit eenvoudig doen. We geven hiermee inzicht en bieden handelingsperspectief. Zonder te veel te ‘verklappen’ zal blijken dat ‘samen doen’ voor een belangrijk deel het antwoord is.
En wat als mensen de smaak te pakken hebben?
Voor die deelnemers hebben we de interactieve online masterclass. Tijdens deze masterclass gaan we nog wat meer de diepte in en delen we onze kennis hoe buurtgenoten met elkaar actief kunnen worden om zo nog meer groene meters te maken. Niet alleen als het gaat om het vergroenen van de eigen buitenruimte, maar ook die van de openbare ruimte. We vertellen over de voordelen van gezamenlijk optrekken en hoe je het beste te werk kunt gaan om maximaal resultaat te boeken.
Wat levert het de gemeente op?
Heel veel! In korte tijd is er een behoorlijk aantal inwoners geïnformeerd, geënthousiasmeerd en geactiveerd. Mensen die andere buurtgenoten weten te mobiliseren ook tot vergroenen over te gaan, een goed voorbeeld dichtbij doet volgen. Al deze inwoners nemen als het ware werk uit handen en dragen actief bij aan de duurzaamheidsambities van een gemeente. Ik wil gemeenten daarbij nog twee tips geven. Allereerst: het helpt om inwoners een steuntje in de rug te geven. In de vorm van bijvoorbeeld subsidies of het verschaffen van materialen. Maar ook door ‘simpelweg’ akkoord te geven op geveltuinen ook al is dat feitelijk gemeentegrond. En ten tweede: denk aan koppelkansen. Ofwel: bekijk wat er gelijktijdig nog meer aangepakt kan worden, onder het mom ‘nu we toch bezig zijn’. Zo zijn er buurten die collectief groene daken hebben gelegd en er ook meteen zonnepanelen op hebben laten plaatsen. Als gemeente zet je zo nog meer duurzame stappen. En ook voor de bewoner levert dit extra gewin op, omdat een vergroend dak het rendement van zonnepanelen verhoogt.
