Samenwerking tussen bewoners en gemeenten in energietransitie heeft nog veel groeipotentie
Vertegenwoordigers van gemeenten en bewonersinitiatieven geven de onderlinge samenwerking in de energietransitie een 6,4 – en op onderdelen zelfs een onvoldoende. Dit blijkt uit de nationale buurkracht monitor 2024, die op 11 april gepresenteerd werd tijdens het netwerkevenement Samen sterk met buurkracht in Utrecht. “Dat betekent dat er nog veel werk aan de winkel is”, aldus Roel Woudstra, directeur van Buurkracht. “Om de energietransitie tot een succes te maken, is die samenwerking cruciaal. Gelukkig zien we dat de wil er is. Tijdens ons evenement waren zowel gemeenten als actieve bewoners goed vertegenwoordigd om met elkaar in gesprek te gaan.” Daar kwamen ook inspirerende voorbeelden langs van gemeenten waar het wél goed gaat. Bewonersinitiatieven uit de gemeenten Boekel en Borsele beoordeelden hun gemeente met een 10. Zij kregen een oorkonde en vertelden hun verhaal.
Het algemene beeld dat oprijst uit de nationale buurkracht monitor 2024, waaraan 200 actieve bewoners en 90 ambtenaren meededen, komt sterk overeen met vorig jaar. Zowel bewoners als gemeenten zijn doordrongen van het belang van samenwerking. Maar dat de samenwerking beter kan én moet, is ook weer duidelijk geworden. Roel: “Saamhorigheid en organisatiekracht zijn daarbij sleutelbegrippen. Daarin kunnen bewonersinitiatieven en gemeenten elkaar aanvullen en versterken.” Overigens valt – opnieuw – op dat gemeenten vaak positiever oordelen over belangrijke aspecten van de samenwerking. Zoals het vroegtijdig betrekken van bewoners en echt mee mogen doen (in plaats van alleen meepraten). Terwijl bewoners hiervoor respectievelijk een 5,2 en een 5,5 uitdeelden, gaven gemeenten met een 6,2 en een 6,5 een vol punt hoger.
Groeifactoren voor vertrouwen
Punt van zorg blijft ook het fragiele onderlinge vertrouwen, dat bij gemeenten een 5,6 scoorde (net als in 2023) en bij bewoners marginaal steeg van een 5 naar een 5,1. Omdat dit een cruciale randvoorwaarde is voor succes, zijn dit jaar drie verdiepende vragen toegevoegd aan de monitor om scherper zicht te krijgen op waar de schoen wringt. En wat er nodig is om meer vertrouwen op te bouwen. Vier behoeften springen eruit: actief luisteren naar de ander; daadkracht tonen en doen wat je belooft; open, eerlijk en tijdig communiceren en duidelijkheid creëren, liefst op basis van een visie voor de lange termijn. Gemeenten erkennen dat hier verbeterpotentieel zit, maar vragen ook begrip voor hun situatie: de energietransitie is complex. “Een beetje begrip is op z’n plaats”, zegt Roel. “Er moet nog veel worden uitgezocht en afgewogen, en het vraagt tijd om er samen uit te komen, ook binnen de gemeentelijke organisaties zelf.”
Hoe kan het beter?
Hoopvolle uitkomsten zijn er ook: twee derde van de bewoners en zelfs 80% van de gemeenten ziet de samenwerking in de toekomst verbeteren. Tijdens Samen sterk met buurkracht wisselden ruim 120 vertegenwoordigers van beide groepen met elkaar van gedachten over wat daarvoor nodig is. Waarbij ze zich onder meer lieten inspireren door Boekel en Borsele die hun ervaringen deelden. “Gebruik de kennis die bij inwoners aanwezig is”, was een tip van wethouder Ben Brands van Boekel. Hij brengt dit zelf in de praktijk door elke maand met de energiecoöperatie Energie Boekel te overleggen. Voorzitter Paul van Zantvoort: “Dit heeft als voordeel dat wij vanaf het begin bij alle plannen betrokken zijn en kunnen meedenken.”
Doe-modus
Ook in Borsele draagt maandelijks overleg tussen gemeente en bewoners over de energietransitie bij aan het onderlinge vertrouwen. “Wij zijn ook heel blij met de ondersteuning die de gemeente ons biedt”, zegt Sonja Nossent van de bewonersgroep Duurzaam Heinkenszand2030. “Zoals buurtbegeleiding van Buurkracht. Dat heeft ons echt in de doe-modus gebracht.” Nicole Heerkens, projectleider energietransitie bij de gemeente: “Dat begint met lef om achter je bureau vandaan te komen en aan inwoners te vragen: zullen we het samen doen?” Toeval of niet: in veel succesverhalen die tijdens het event voorbijkwamen, was juist dat gebeurd. Een aansporing voor gemeenten en inwoners om elkaar actief op te zoeken.