Bewoners die zelf groene initiatieven starten, lopen bij de gemeente regelmatig tegen een muur op. Dat beeld rijst op uit een steekproef van Trouw onder 225 burgerinitiatieven. Ondertussen waarschuwt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) lokale bestuurders dat ze bewoners te weinig betrekken bij hun klimaatplannen. Vlek op vlek. Roel Woudstra, directeur van stichting Buurkracht: “Stop met op de rem trappen, neem bewoners mee en omarm de burgerbeweging. En geef hun daarbij ruimte én kaders. Want beide zijn nodig.”
Gemeenten staan voor de opgave om voor 2050 – en liefst eerder – te zorgen dat alle woningen aardgasvrij zijn. “Ambtenaren zijn hier al jaren druk mee bezig, maar bij de meeste bewoners staat dit onderwerp echt niet in de top 5 van hun dagelijkse agenda”, zegt Woudstra. “Gemeenten realiseren zich dit soms onvoldoende. Het gebeurt nog te vaak dat ze bewoners – voor hun gevoel out of the blue – een brief sturen waarin staat dat hun wijk als een van de eerste in de gemeente van het aardgas afgaat. Dan is het logisch dat je op weerstand stuit. Daarmee is niet gezegd dat mensen duurzaamheid en de energietransitie niet belangrijk vinden. Wel dat je ze beter mee moet nemen. Stap voor stap. Daarbij is het belangrijk dat het proces helder is dat je goed duidelijk maakt hoe bewoners zelf invloed kunnen uitoefenen op gemeentebesluiten. Want bewoners begrijpen heel goed dat de gemeente het algemene belang moet dienen, en niet alleen dat van de bewoners. Op die manier werk je aan vertrouwen, en dat is essentieel om niet alleen de ‘groene gekkies’, maar iederéén mee te krijgen.”
Buurtinitiatieven als groene motor
De ervaring van Buurkracht is dat buurtinitiatieven hierbij goed kunnen helpen. “Als een paar enthousiaste bewoners afval willen prikken in de buurt, een moestuin aanleggen of samen zonnepanelen of een groene daken inkopen, zie je dat andere buren al snel aanhaken. Zo’n groene beweging kan ook beginnen met iets anders, zoals de speeltuin rookvrij maken, of parkeerplekken. Het gaat erom dat bewoners de kracht ontdekken van samenwerken; dat is vaak een opmaat naar duurzame initiatieven die goed aansluiten bij de duurzame doelen van gemeenten. Helaas herken ik ook het beeld uit de steekproef van Trouw dat ambtenaren nogal eens op de rem trappen. Dat ze schermen met regeltjes, of moeilijk doen over een klein startbudget. Terwijl je die initiatieven beter kan omarmen. Juist die enthousiaste koplopers die voor verbinding zorgen in de buurten heb je als gemeente nodig. Niet alleen voor verduurzamingstrajecten, maar voor álle terreinen waar gemeenten en bewoners elkaar tegenkomen.”
Stroomversnelling
Gelukkig ziet Woudstra ook veel – steeds meer – goede voorbeelden van gemeenten die bewoners betrekken bij hun duurzaamheidsdoelen en -aanpak en daarbij bewonersinitiatieven toejuichen. “Zo organiseert Wassenaar klimaattafels waar de gemeente bewoners uitnodigt om duurzame initiatieven op te zetten. Daar is onder meer een zeer succesvolle zonnepanelenactie uitgekomen. Wij zien ook dat het goed werkt om de wijkaanpak te verbreden –de verbinding die dit oplevert, geeft ook de groene beweging een impuls. Barsbeek is een mooi voorbeeld van een dorp waar een AED-actie uitmondde in een traject waarin bewoners zelf onderzoeken hoe ze hun huizen van het gas af kunnen krijgen. En waar de gemeente ervaart hoe samenwerken en meewerken met bewoners verduurzaming in een stroomversnelling brengt.”
Dit artikel verscheen in oktober 2020 in VNG Magazine