Een burgemeester met hart voor burgerparticipatie: ‘We doen het voor onze inwoners’

Een burgemeester met hart voor burgerparticipatie: ‘We doen het voor onze inwoners’

Foto: Burgemeester Gerard van den Hengel en opgavemanager Linda Sijm, gemeente Opmeer

Stel, je bent burgemeester én je hebt hart voor burgerparticipatie. Dan kom je al snel bij Buurkracht terecht. Gerard van den Hengel, burgemeester van de gemeente Opmeer, meldde zich het afgelopen jaar voor de tweede keer aan voor het ‘Samen sterk met buurkracht 2024’ evenement. Een goede reden om hem eens te vragen naar zijn visie op – en passie voor – deze aanpak.

“Burgerparticipatie is cruciaal, omdat het inwoners in staat stelt invloed uit te oefenen op het beleid dat hun dagelijks leven beïnvloedt. We moeten burgers tijdig betrekken bij beleidsvorming, zodat zij zich vertegenwoordigd voelen en actief bijdragen aan de gemeenschap”, laat Van den Hengel weten. Als burgemeester van de gemeente Opmeer, een gemeente in de Noord-Hollandse regio Westfriesland, maakt Gerard van den Hengel zich hard voor de inspraak van zijn inwoners. “We doen het namelijk niet voor onszelf: we doen het voor onze inwoners”.

Gerard van den Hengel is sinds 2021 burgemeester van Opmeer. Een nieuwe burgemeester en nieuwe wethouders zorgden voor een nieuwe visie en denkwijze. “We willen niet meer reageren vanuit bezwaren en problemen. We willen het andersom doen: denken vanuit de wereld van inwoners. Daar heb je hun inspraak voor nodig.”

Een veranderende denkwijze

Een veilige leefomgeving waar op het juiste moment naar elkaar wordt geluisterd, waar goed voor elkaar wordt gezorgd, je een arm om je heen krijgt als je het nodig hebt en feest wordt gevierd met elkaar. Dat klinkt als een ideale gemeente. Die creëer je volgens burgemeester Gerard van den Hengel en Opgavemanager Linda Sijm door te luisteren naar je inwoners.

Een cruciaal onderdeel in deze veranderende visie binnen gemeenteraden, is volgens Van den Hengel en Sijm een nieuwere manier om beleidsmakers op te leiden. “Je ziet mooie ontwikkelingen in het onderwijs (zij-instromers). Maar nieuwe mensen in de gemeentewereld worden in het werkveld vervolgens ingewerkt door beleidsmakers, die al jaren overheidservaring hebben. Gelukkig zijn daar ook de zij-instromers: mensen die bij de gemeente komen werken maar niet vanuit de overheid komen. Zij stellen vragen: waarom doen we het zo… en niet zo? Dat zorgt voor opheldering en verfrissing”.

Het formelere karakter van inspraak verdwijnt langzamerhand, stellen Van den Hengel en Sijm. “Zet de stap, ook al zit je al twintig of dertig jaar in hetzelfde denkproces”. Toch zijn inwoners nog niet helemaal mee. “Inwoners denken dat ze op gezette tijden hun mening mogen geven. Dat is niet waar wij bij de gemeente Opmeer naar op zoek zijn. Wij vinden het van belang om iedereen aan tafel te krijgen. we willen een plan maken dat voor iedereen is”.

Rijk verenigingsleven

Burgerparticipatie stimuleren is in de gemeente Opmeer eigenlijk niet nodig. “Er is een ontzettend groot vrijwilligers- en verenigingsleven hier. Het participeren gaat dus eigenlijk helemaal vanzelf. Ieder dorp heeft z’n eigen dorp- of gemeenschapsraad. De inwoners organiseren hier alles zelf: van kermissen en festivals tot dorpsraden: de gemeente is er hooguit om vergunningen te verstrekken”, legt Van den Hengel uit. “Ze doen het met én voor elkaar.”

Om in contact te komen met de dorpsraden, organiseert de gemeente onder andere een wijkschouw. Tijdens deze wijkschouw wordt er al fietsend gesproken over de onderwerpen die voorbij komen, zoals wonen, sporten en elkaar ontmoeten. “De dorpsraden stellen de agenda op en aan de hand daarvan wordt de route gepland. We willen het dan over de lange termijn hebben, over de toekomst.”

De jonge(re) inwoners betrekken

Van den Hengel ziet dat in de dorpsraden vooral ouderen zitten. “En dat is niet de weerspiegeling van onze gemeente. Daarom proberen we ook jongere mensen te trekken, zodat we ook hun stem horen. Mede daarvoor hebben we  een online community platform opgericht, genaamd  Opmeerleeft.nl. Hier kan iedereen vragen stellen aan elkaar. Niet aan mensen van de gemeente, maar aan mensen uit het dorp zelf.”

Van den Hengel maakt zich zorgen over de groep jongeren tussen de 12 en 27 jaar. “Eenzaamheid, onzekerheid: het zijn zaken waar deze groep mensen mee te maken heeft. Daarom hebben we jongerenwerkers aangesteld die in de buurt naar de jongeren toegaan en met hen in gesprek gaan. Ze zoeken  verbinding met jongeren, ook met de jongeren die net buiten de boot vallen. Want waarom vinden zij geen aansluiting? Met die input kunnen wij weer iets doen.”

De gemeente Opmeer probeert meer te doen om jongeren én kinderen te betrekken. Zo vergadert het college zo nu en dan op scholen. “We hebben kind-burgemeesters. Dit jaar heeft de Bonifatiusschool te Spanbroek een burgemeester en locoburgemeester uit groep 7 aangeleverd. Kinderen hebben waardevolle inbreng. Ze denken onbevangen, zonder kaders en  stellen alle vragen. Door kinderen en jongeren zo actief te betrekken, laten we zien dat de gemeente toegankelijk is en dragen we  ook direct bij aan hun persoonlijke ontwikkeling.”

Ook jongeren krijgen een stem in de gemeente Opmeer. “We leren hen over lokale governance,” voegt Van den Hengel toe. “Zo kunnen jongeren onbevangen en kritisch meedenken over hun toekomst en de toekomst van hun gemeente. Want wonen in de gemeente moet voor iedereen leuk zijn.” Ook voor ruimtelijke plannen probeert de gemeente de jongeren op de juiste manier te bereiken. “Andere actieve buurtbewoners tonen interesse, , terwijl we bouwen voor die 25+-ers. De nieuwe woningen zijn er juist ook voor hen”.

Toekomstvisie 2030

Een betrouwbare overheid zijn en vertrouwen in de toekomst hebben, dat is wat Van den Hengel namens de gemeente wil. Daarom heeft de gemeente in 2021 onder andere de Toekomstvisie Opmeer 2030: Thuis in Opmeer! opgesteld. “Onze visie voor 2030 is opgesteld nadat inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties input daarvoor gaven. We hebben individuele en groepsgesprekken gevoerd en via verschillende kanalen feedback verzameld om te zorgen dat het uiteindelijke beleid een getrouwe weergave is van de gemeenschapswensen.”

De toekomstvisie van Opmeer draait om vijf kernambities. Deze kernambities laten zich samenvatten in een droomscenario voor 2030: Opmeer is een gezonde gemeente met vitale kernen, waar flink is bijgebouwd zodat jong en oud kunnen wonen, recreëren en werken. Opmeer heeft een moderne agrarische sector en focust zich op kleinschalige toerisme en duurzame bedrijvigheid. Opmeer is ondernemend, sociaal en actief. Zij werkt veel in regionaal verband, maar koestert hierbij altijd haar eigen identiteit.

Van den Hengel: “Een aantal onderwerpen waar we voor de toekomst mee bezig zijn:  bouwen voor onze jongeren, een goede doorstroom voor ouderen, werkgelegenheid creëren door grote namen aan te trekken zodat jongeren na hun studie weer terugkomen en goede recreatiemogelijkheden.. Maar dit gaat natuurlijk verder dan de grenzen van je eigen gemeente”, laat Linda Sijm weten. “We moeten samenwerken op regionaal niveau in Westfriesland. Daarom is o.a. het  Pact van Westfriesland opgesteld. Samen met de andere Westfriese gemeenten hebben we als doel om Westfriesland tot één van de meest aantrekkelijke regio’s van Nederland te maken. Daar hebben we al onze inwoners voor nodig!”

Minder bezwaren en meer begrip

In Opmeer zijn ze niet bang om de inwoners vroeg bij plannen te betrekken. “Door mensen vanaf het begin een stem te geven, proberen we misverstanden en ongenoegen te voorkomen,” vertelt Van den Hengel. “Dit open beleid heeft gezorgd voor minder bezwaren en meer begrip binnen de gemeenschap. Als je vanaf dag één samen optrekt, sta je sterker.”

Maar de uitdagingen van burgerparticipatie zijn niet te onderschatten, erkent de burgemeester. Het vergt moed en vastberadenheid om open te staan voor de diverse meningen binnen een gemeenschap. Toch is het volgens hem en Sijm de meest vruchtbare weg naar een harmonieuze en dynamische gemeenschap. “Door samen te werken, creëren we een samenleving waarin iedereen zich thuis voelt en actief kan deelnemen aan het vormgeven van onze gemeenschappelijke toekomst,” concludeert Sijm.

Opmeer illustreert hoe burgerparticipatie en strategische visieontwikkeling hand in hand kunnen gaan, waarbij hedendaagse uitdagingen worden aangepakt en een duurzame en bloeiende toekomst wordt gewaarborgd.

“Het delen van mijn ervaringen: daar word ik lyrisch van”

“Het delen van mijn ervaringen: daar word ik lyrisch van”

De foto’s in dit artikel zijn afkomstig van de informatieavond in de buurt ‘De Buitenpepers’ in Den Bosch.

De voordeur van haar klimaatneutrale huis staat open tijdens de klimaatweek en als klimaatburgemeester van Den Bosch hielp ze lange tijd anderen met het verduurzamen van huizen. Monique Jansen, woonachtig in Den Bosch, is een echte natuur- en mensliefhebber. Ze draagt graag haar steentje bij aan het mooier maken van de wereld. “Ik zie zoveel potentieel. We kunnen heel veel doen, ook dichtbij onszelf.”

Anderen helpen

Wat doe je als het milieu je aan het hart gaat, en je partner een financieel persoon is? “Dan ga je je huis verduurzamen!”, concludeert Monique. Samen met haar man kocht ze een oud pand. Ze vroegen subsidies aan en gingen op avontuur. “Al snel ontdekte ik dat het super ingewikkeld was. Je krijgt drie offertes waar drie verschillende adviezen gegeven worden én drie verschillende prijzen op staan. Waar ga je dan voor? Daar word je gewoon gek van. De gewone man gaat dit niet doen.”

Gelukkig hadden Monique en haar man door ervaringen in het verleden al behoorlijk wat kennis. “Het frustreerde mij dat het zo ingewikkeld en moeilijk was om aan informatie te komen. Daarom voelden we ons verplicht om mensen te helpen. Als je niets weet over het verduurzamen van je huis, is het zo lastig om stappen te maken. Maar als je aan de hand meegenomen wordt, gaat het lukken.”

Haar vriend werd opgetrommeld door een installateur waarmee ze werkten om een video te maken over het aanvragen van subsidies. Zelf meldde ze zich aan voor de Duurzame Huizen Route. “Mensen kunnen bij ons thuis kijken hoe wij ons huis verduurzaamd hebben. Ze kunnen langskomen, via de website zich laten inspireren of vragen aan mij stellen via een berichtje. Ons huis is al diverse keren gebruikt als voorbeeldhuis. Zelfs als decor voor promotievideo’s van de provincie!”

Samenwerken met Buurkracht

Lange tijd werkte Monique Jansen als duurzaamheidsmanager bij verschillende organisaties. Toen ze bij de gemeente Den Bosch werkte, leerde ze Buurkracht kennen: “We vroegen ons af hoe we nieuwe bewoners konden verleiden te gaan verduurzamen. Daar hadden we denk- en ontwikkelkracht bij nodig. Toen leerde ik Empuls kennen, een innovatieafdeling van Enexis waar Buurkracht onderdeel van uitmaakte.”

Met behulp van een twee jaar durend programma was het rond: er moesten woningen aardgasvrij gemaakt worden. Monique dacht meteen: “dat moeten we met de kracht van de wijk doen: niet vanuit ons kantoortje bij de gemeente.”

Daar startte de samenwerking met Buurkracht. Met hulp van buurtbegeleider Bernice werd er een wijkaanpak voor de wijk Buitenpepers ontwikkeld. Er kwam geld vanuit de gemeente en er ontstond een actieve energiegroep. Monique werd steeds meer fan van het Buurkracht-concept: “Je tast het privédomein van mensen aan als je het over hun huis hebt. En dan wil je niet over de mensen praten, maar mét de mensen praten. Precies zoals dat met Buurkracht gebeurt.”

Buurt-specifieke informatieavonden

Monique besloot, na diverse generieke informatieavonden vanuit de gemeente, Buurkracht-avonden te organiseren. “Door de data en kennis van Buurkracht konden we mensen doelgericht uitnodigen. We wisten welke profielen er in de wijken aanwezig waren en wat de buurten kenmerkten. Sommige bewoners kregen een brief, en sommigen een kaart.”

Op de informatieavonden van Buurkracht kwamen veel verschillende mensen. “Sommigen hadden elkaar nog nooit gezien, maar woonden wel bij elkaar in de buurt. Dat ontdekten ze toen we een kaart van de wijk ophingen en mensen op de kaart mochten prikken waar ze woonden. Sommigen keken elkaar dan aan van: ‘He?! Ik woon daar ook, maar ik ken je nog helemaal niet.’ Hoe gaaf is het om door dit onderwerp bij elkaar te komen en elkaar te helpen? Je merkte dat sociale interactie was wat mensen nodig hadden.”

“Als je goed naar de buurt kijkt, weet je wat die nodig heeft. Vervolgens maak je zo’n informatieavond buurtspecifiek. In dit geval hadden we een spreker uitgenodigd die een oud pand had gerenoveerd. Een jonge vent van in de 30, good looking, kwam op als een soort celebrity. Daar word je blij van, het enige wat hij deed was het podium op gaan en hij had de mensen al mee. Doe je het op de gemeentemanier, dan krijg je een stuk in het wijkblaadje dat drie mensen lezen, en dan krijg je geen afspiegeling van de buurt”, vertelt Monique.

Meer weten? In de Podcast ‘Zo verduurzamen we een woonwijk’ van BNR Nieuwsradio vertelt Monique hoe zij meegeholpen heeft aan het verduurzamen van de wijk de Buitenpepers.

Klimaatburgemeester van Den Bosch

Monique vond het super leuk om zo bezig te zijn met buurtbewoners. Dat was voor haar een reden om zich aan te melden als klimaatburgemeester voor Den Bosch. “Twee jaar lang heb ik deze titel gedragen. Mensen konden bij mij terecht voor advies. Ze belden bij mij aan of stuurde mij een bericht. Officieel was het een rol voor één week, maar toen heb ik besloten deze ambassadeursrol voor het hele jaar te doen. Het was fijn om mensen te helpen met mijn kennis en ervaringen. Vooral van het delen van mijn ervaring word ik lyrisch.”

Foto gemaakt door Marc Bolsius.

Verduurzamingsschaamte

Door haar activistische en proactieve houding geniet zij nu samen met haar man van een heerlijk klimaatneutraal huis. En daar komt dan de ‘verduurzamingsschaamte’ opeens om te hoek kijken. “Iedereen hoorde je over stijgende maandlasten, die hadden wij niet. Toen voelde ik me wel ver van de werkelijkheid.”

Maar Monique is intrinsiek gemotiveerd, ze doet het voor het milieu. “Ik doe het voor de wereld. Ik kan me doodergeren aan hoe we nu met de aarde omgaan. Terwijl ik zoveel potentieel zie. We kunnen van alles doen, ook heel dichtbij onszelf. Je hoeft het dan niet eens perse alleen voor het milieu te doen, ook voor jezelf. Neem het verduurzamen van je huis, dan woon je in een fijner huis en zijn je energielasten lager. Dat wil je toch? Ik kan er niet over uit als er niets gebeurt.”