Gemeenten en actieve bewoners hebben elkaar hard nodig om de energietransitie te doen slagen. Toch valt in de samenwerking nog veel te winnen, blijkt uit de nationale buurkracht monitor 2023. In deze peiling onder gemeenteambtenaren en trekkers van bewonersinitiatieven scoort de samenwerking een zuinige 6,5 – en op onderdelen zelfs een onvoldoende. Werk aan de winkel, zag ook directeur-generaal Klimaat en Energie Michel Heijdra, die de monitor op 13 april in ontvangst nam tijdens het evenement Samen sterk met buurkracht in Woerden.
In de algehele waardering voor de samenwerking ontlopen de rapportcijfers van bewoners (n=175) en ambtenaren (n=70) elkaar weinig: een 6,4 tegen een 6,7. Maar waar de monitor inzoomt op onderdelen van de samenwerking, valt op dat gemeenten veel positiever oordelen dan bewoners. Bewoners ervaren een groter gat tussen hoe de samenwerking nu is en wat die zou kunnen en moeten zijn. Met name belangrijke aspecten zoals ‘echt mogen meedoen’ (in plaats van alleen meepraten), ‘vanaf het begin betrokken worden’ en ‘mogen meebeslissen’ scoren bij bewoners een 5 of lager. Gemeenten beoordelen deze aspecten 2 punten hoger.
Onderling vertrouwen zorgwekkend
Uit de monitor rijst een beeld op dat het belang van samenwerken aan beide zijden van de tafel goed is doorgedrongen. In veel gemeenten zijn hiervoor structuren en ondersteuning ingericht, al is die ondersteuning slechts in een kwart van de gevallen structureel. Tegelijkertijd laat de monitor zien dat de relatie en het onderlinge vertrouwen nog moeten groeien. Vooral de scores op deze laatste, cruciale succesvoorwaarde, zijn zorgwekkend: bewoners geven een 5 en ook de score bij gemeenten komt niet hoger uit dan een 5,6.
Hoopvol over de toekomst
Matige rapportcijfers, maar de respondenten zijn hoopvol gestemd: driekwart van de bewoners en zelfs 90 procent van de ambtenaren ziet de samenwerking beter worden in de toekomst. Tijdens Samen sterk met buurkracht wisselden ruim 120 vertegenwoordigers van beide groepen met elkaar van gedachten over wat hiervoor nodig is: hoe komen we succesvol samen en krijgen we het vertrouwen in elkaar terug? Deze vraag houdt ook op landelijk niveau de gemoederen bezig, gaf Michel Heijdra aan toen hij de monitor in ontvangst nam. Hij benadrukte het belang van met elkaar in gesprek gaan en elkaar in een vroegtijdig stadium zien te vinden.
Inspirerende voorbeelden
Op het evenement passeerden ook diverse voorbeelden de revue van hoe het wél kan. Zoals initiatieven in Leusden en Anjum, waar bewoners zelf de regie hebben genomen om de transitie naar aardgasvrij voor te bereiden. En daarbij het vertrouwen, de ondersteuning én de middelen krijgen vanuit de gemeente. Over deze en andere succesvolle bewonersinitiatieven konden deelnemers hun licht opsteken op de inspiratiemarkt. Roel Woudstra, directeur van buurkracht: “In goede samenwerking is er veel mogelijk. Maar dat vereist hard werken, van beide kanten. Gemeenten zijn – met de beste intenties – nog te veel gewend om voor bewoners te denken. Wat nodig is, is dat ze dat paternalisme loslaten, dat bewoners hun verantwoordelijkheid nemen en dat ze samen aan de relatie en het vertrouwen bouwen. Als dat lukt, kan het snel gaan.”