Hoe kunnen bewoners en gemeenten succesvol samenwerken aan de energietransitie? Op 13 april ontmoetten ruim 120 ambtenaren en trekkers van bewonersinitiatieven elkaar bij het evenement ‘Samen sterk met buurkracht’ in Woerden om hierover van gedachten te wisselen. De middag ging van start met de presentatie van de nationale buurkracht monitor. Een prikkelende aftrap, want uit deze peiling rijst het beeld op dat de samenwerking op essentiële punten vaak nog rammelt. Genoeg reden om met elkaar te onderzoeken: waar loopt het spaak? En hoe kan het wel? Een impressie van een gevarieerde en inspirerende middag.
Vanaf 13.00 uur stromen de deelnemers binnen in De Kas, alleen al vanwege die naam een toepasselijke locatie. Een halfuur later begint het officiële programma in een volle zaal. Met ongeveer even veel actieve bewoners als vertegenwoordigers van gemeenten, blijkt uit een rondvraag van dagvoorzitter Thomas Hoogendoorn. Hij geeft het woord aan Buurkracht-onderzoeker Djoera Eerland, die de resultaten deelt van de eerste nationale buurkracht monitor.
Niet tevreden, wel hoopvol
In deze peiling onder actieve bewoners (n=175) en ambtenaren (n=70) scoort de onderlinge samenwerking gemiddeld een zuinige 6,5. Nog zorgwekkender is het gesteld met het vertrouwen in elkaar, dat een 5 krijgt van bewoners en een krappe voldoende (5,6) van gemeenten. Toch zijn beide groepen hoopvol gestemd: driekwart van de bewoners en 90 procent van de ambtenaren ziet de samenwerking verbeteren in de toekomst.
Betrokkenheid hard nodig
Directeur-generaal Michel Heijdra van Klimaat en Energie is aanwezig om het rapport in ontvangst te nemen van Buurkracht-directeur Roel Woudstra. “Fantastisch om hier te mogen zijn”, zegt hij. “Het rapport benadrukt nogmaals wat de opgave is waar we in Nederland voor staan om het vertrouwen in elkaar terug te winnen. Niet alleen lokaal, ook landelijk. Op elk niveau hebben we betrokkenheid van burgers bij de energietransitie hard nodig.”
Download hier de nationale buurkracht monitor
Paneldiscussie: zo kan het ook!
Met twee betrokken bewoners, Emile Hendriks van Energiecoöperatie Anjum en Janny Appel van buurtteam Eurowoningen, praat Michel verder in een paneldiscussie. Ook beleidsadviseur Malou van Kempen van gemeente Haarlem en Roel Woudstra schuiven aan. Emile en Janny vertellen hoe zij vanuit hun gemeente juist alle steun krijgen bij hun bewonersinitiatieven. “Bij ons scoort de samenwerking veel hoger dan een 6,5”, zegt Emile. “Wij hebben zelf een plan ingediend voor een aardgasvrij Anjum, en trekken op gelijkwaardige voet met de gemeente op. Het vertrouwen is er.”
Noeste arbeid
Het publiek mengt zich volop in de discussie. En draagt diverse knelpunten aan: zo zouden subsidieregelingen voor verduurzaming niet aansluiten bij bewonersinitiatieven, doordat ze tijd- en resultaatgebonden zijn. Gemeenten komen soms met inkoopacties waarmee ze tegen lopende buurtinitiatieven inwerken. Vrijwilligers in buurten haken af, ze zouden betaald moeten worden. Hoe maak je vanuit de gemeente afspraken met bewoners, ook financieel? Voor alles is een oplossing. Bijvoorbeeld dat bewoners zich beter organiseren, met een vast aanspreekpunt voor de gemeente. Het optimisme overheerst. “Maar laten we niet te vroeg juichen”, waarschuwt Roel. “Aan beide kanten is nog veel en noeste arbeid nodig.”
Inspiratiemarkt
Met die boodschap gaan bezoekers de pauze in. Velen maken van deze gelegenheid gebruik om hun licht op te steken op de inspiratiemarkt, waar actieve bewoners trots hun mooie initiatieven in de etalage zetten. Zoals de Bildtse Energie Coöperatie, die in maart alweer haar negende zonnedak in gebruik nam. En Energiecoöperatie Moerwijk, die gratis isolerende gordijnen ophangt bij bewoners die dit goed kunnen gebruiken. Overal komen geanimeerde gesprekken op gang.
Sleutel voor een toekomstbestendige samenleving
De beurt is aan Ramsey Nasr. De veelzijdige kunstenaar is uitgenodigd naar aanleiding van zijn laatste boek, De fundamenten, waarin hij de corona- en klimaatcrisis ontleedt als twee met elkaar verbonden rampen. “Dit is een goed moment om stil te staan, en een rampzalig moment om af te wachten”, houdt hij de zaal voor. In zijn meeslepende en geestige betoog schetst hij hoe een toekomstbestendige maatschappij mogelijk is: in een samenspel van burgers die hun ogen, oren en handen gebruiken, en een overheid die visie, oprechtheid en daadkracht toont.
Handen uit de mouwen
Genoeg inspiratie om zelf aan de slag te gaan in interactieve workshops. In de ene brainstormen bewoners en gemeenten over een inclusieve energietransitie: hoe zorgen we samen dat mensen in (energie)armoede óók profijt hebben van initiatieven om energie te besparen en duurzaam op te wekken? In de andere workshop belichten Patrick Hoogenbosch uit het Arnhemse Spijkerkwartier, en Roland Kluskens van de gemeente het pad dat zij samen hebben afleggen richting een wijkeconomie. Hun ervaring: de snelste weg is nooit een rechte lijn.
Lees meer over de workshops:
Een inclusieve energietransitie: betrokken en betrekken bij energiearmoede
De snelste weg is nooit een rechte lijn
Swingend slot
Tot slot, na de wrap-up van de workshops, vat cabaretier Tim Zeegers de bijeenkomst prachtig samen in een hilarische lied. Waarbij bewoners en ambtenaren tegen elkaar in zingen: ‘Niet zo paternalistisch!’ – ‘Wij willen de regie!’ Een echte oorwurm, die eindigt met de plop van een fles, het startschot voor de borrel. Daar wordt nog lang nagepraat over alle indrukken, ervaringen en inspiratie die ‘Samen sterk met buurkracht’ gebracht heeft. Een vruchtbare bodem voor nieuwe, gezamenlijke initiatieven. En een impuls voor verdere samenwerking.