Gemeenten staan voor de taak om uiterlijk eind 2021 een transitievisie warmte op te leveren. Geen sinecure, en de klok tikt door. Hoe pak je de formulering van zo’n visie aan en hoe bereid je buurten voor om aardgasvrij te worden? “Zorg allereerst voor een goed plan om bewoners mee te nemen”, adviseert Buurkracht-manager Roel Woudstra. ‘Daarmee voorkom je een hoop vertraging en allerlei extra kosten.’
Op sommige plaatsen zag Woudstra het direct misgaan. ‘Daar stuurden gemeenten een uitnodiging voor een buurtbijeenkomst aan bewoners waarin ze plompverloren meldden dat hun buurt op een bepaalde datum aardgasvrij moest zijn – in 2030 bijvoorbeeld. Zonder alternatieven te benoemen of het proces te schetsen. Op die manier sta je meteen met 10-0 achter. Want je gaat eraan voorbij dat voor de meeste bewoners de warmtetransitie van hun buurt nog niet zo leeft. Dan valt zo’n boodschap rauw op hun dak. Daarnaast valt de besluitvorming onder ons democratisch proces, waarin bewoners ook een stem horen te hebben. Als zij straks niet achter je visie staan, komt van je plannen niets terecht.’
Goed voorbeeld doet goed volgen
Nu al in deze eerste fase, waarin vooral speciaal aangewezen koploperswijken hun eerste stappen zetten in het pad richting aardgasvrij, is aandacht voor het democratische proces cruciaal. ‘Natuurlijk is het pionieren en hoeft niet alles meteen goed te gaan. Maar willen we met z’n allen dat de energietransitie versnelt, dan helpt het als we succesvolle buurten kunnen laten zien. Waar bewoners tevreden zijn over hoe het traject verloopt. En dat we kunnen aantonen dat samen plannen smeden tot goede resultaten leidt. Zo krijgen we straks de rest van het land ook mee.’
Bewoners krijgen ruimte om te groeien
Namens een toenemend aantal gemeenten, waaronder Eindhoven, Deventer, Heerhugowaard, Den Bosch en Lelystad, pakt Buurkracht de handschoen samen met bewoners op. ‘Daarbij maken we gebruik van onze ruime ervaring om buurten te organiseren’, vertelt Woudstra. ‘En we gaan te werk volgens het principe van “procedurele rechtvaardigheid. Daarmee bedoel ik dat we ons realiseren dat bewoners niet – zoals wij en gemeenten bijvoorbeeld – al jaren professioneel bezig zijn zich voor te bereiden op de warmtetransitie. We geven ze de ruimte daarin te groeien. Nemen ze stap voor stap mee in de mogelijkheden die de warmtetransitie biedt. Door die gestructureerde aanpak blijkt het prima te doen om in een jaar tot een breed gedragen plan te komen.’
We houden de vaart erin
In plaats van bewoners voor een – voor hun gevoel – voldongen feit te stellen, nodigt Buurkracht samen met de gemeente de bewoners uit mee te denken over de route naar aardgasvrij. ‘Dat is een totaal andere insteek. Tijdens een eerste buurtbijeenkomst stellen we meedenkteams samen dat zich buigt over onderwerpen die voor díe buurt relevant zijn: welke alternatieven voor aardgas ziet de gemeente hier? Wat zijn de voor- en nadelen? Welke technische aanpassingen zijn nodig in onze woningen en hoe gaan we dat aanpakken? Wat zijn de financieringsmogelijkheden? Hoe kunnen we andere zaken die spelen in de buurt, meteen in de plannen meenemen? We houden de vaart erin en de hele buurt krijgt maandelijks een update in de bus in de vorm van een overzichtelijke kaart. Ook organiseren we regelmatig bewonersavonden. Zo krijgen we het voor elkaar dat iedereen er wel iets van meekrijgt. En we vergroten de kans dat iedereen meedoet.’
Van weerstand naar draagvlak
Dat deze aanpak werkt, blijkt nu al. ‘Wat we merken, is dat we het initiële wantrouwen snel weten om te zetten naar iets positiefs. Gemeenten durven soms niet goed de buurten in te gaan, schieten in de pavlovreflex van “de mensen zullen wel tegen zijn.” Natúúrlijk zijn ze tegen, want het gaat om veranderingen. De kunst is die weerstand om te buigen naar een kansenperspectief om de buurt mooier, groener, beter en gezelliger te maken. Als je dat goed doet, met een gedegen voorbereiding en een sterke communicatiestrategie, lukt het je tijdig plannen op te leveren die ook nog kunnen rekenen op een flink draagvlak.’
Advertorial VNG Magazine (september 2019)